CANGKRIMAN: KUMPULAN Contoh Tebak-Tebakan Ala Jawa
Salam Berbagi ! Malam ini kami kembali posting yg
berbeda dengan sebelumnya, yaitu tentang cangkriman, contoh cangkriman. Dalam
contoh ini bisa dukatakan kupulan contoh cangkriman. Apakah anda tahu apa itu
cangkriman? Kalau anda sudah tau tentang cangkriman, kami hanya untuk sekedar
mengingatkan saja terkait cangkriman. Cangkriman yaiku tetembungan
utawa unen-unen kang kudu dibatang karepe. Cangkriman
umumé kanggo gégojégan. Ana uga cangkriman kang digawé sayembara ing lakon wayang. Cangkriman ana werna-werna, ya iku:
cangkriman wancahan, pepindhan, lan blèndèran (plèsèdan). Ana uga wangsalan kang dijawab dhéwé.
Cangkriman dibagi menjadi 4 yaitu:
1. Cangkriman
wancahan yaiku cangkriman kang kedadean saka tembung-
tembung kang diwancah utawa dicekak. Tuladha:
a.
Burnas kopen : bubur panas kokopen
b.
Yu mae rong : yuyu omahe rong
2. Cangkriman
pepindhan yaiku cangkriman kang kedadean saka
pepindhan utawa irib-iriban
barang. Tuladha:
a.
Sega sekepel dirubung tinggi : salak
b.
Wit adhikih woh adhakah : semangka
3. Cangkriman
blenderan yaiku cangkriman kang ngemu surasa
blenderan, pambatangane kudu luwih ngati-ati, jalaran yen kurang pangati-ati
bakal keblendher
temenan. Tuladha:
a.
Wong dodol tempe
diwudani. sing diwudani dudu sing dodol nanging tempene
b.
Wong wis gedhe kok ngguyu tuwa. Karepe nangis
4. Cangkriman
kang sinawung ing tembung yaiku cangkriman kang mapan ana ing
tembung. Tuladha:
Wujud
ngong lir Kresna Prabu, bangsa
sato kadya peksi, sasana nunggil manungsa, pamboga maduning sari, sewara anglir raseksa,
darbe curiga ing merdi.
Berikut Kumpulan contoh cangkriman
A. CANGKRIMAN PEPINDHAN
1.
Kewan
apa sing sirahe ning sikil, mripat ning sikil, irung ning sikil, pokoke kabeh
ning sikil. (anak pithik kepidak).
2.
Pak
Momba, Pak Lawa, Pak Penyut. (tipak kebo amba, tipak ula dawa, tipak cempe
ciyut).
3.
Lampu
opo yen dipecah metu uwonge. (lampune toko sing lagi ditutup).
4.
Pak
Demang klambi abang, yen didudul gandal-gandhul, yen disuduk manthuk-manthuk.
(kembang gedhang = ontong).
5.
Pitik
walik saba kebon. (nanas).
6.
Abang-abang dudu kidang, pesegi dudu
pipisan
(merah bukan kijang, pesegi bukan
alat penggiling jamu). Jawaban: batu bata
7.
Ana titah duwe gulu tanpa sirah,
suwe silit nanging ora tau bebuwang (Ada makhluk punya leher tanpa kepala, punya anus
tetapi tidak pernah buang air besar): Jawab: botol
8.
Bapak Demang klambi abang yen
disuduk manthuk-manthuk (Bapak Demang berbaju merah kalau ditusuk mengangguk-angguk): Jawab: Bunga
(jantung) pisang
9.
Bocah cilik blusak blusuk nang kebon (Anak kecil menyelinap di kebun).
Jawab: Jarum
10. Bocah cilik nggendong omah (Anak kecil menggendong rumah): Jawaban: Siput
11. Dicakot bongkote sing kalong pucuke (Digigit pangkalnya yang berkurang ujungnya). Jawab:
rokok
12. Dijupuki malah dadi mundhak gedhe (Diambil terus malah jadi semakin besar). Jawab:
Orang menggali lubang.
13. Duwe rambut ora duwe endhas (Punya rambut tidak punya kepala) Jawab: Jagung
14. Ing ngisor kedhung ing ndhuwur payung (di bawah danau di atas payung): Jawab: Orang menanak
nasi pakai dandang. Ini ceritera jaman dandang belum digeser rice cooker. Anak
sekarang mungkin sulit membayangkan.
15. Kayu mati ginubed ula mati (Kayu mati dililit ular mati). Jawab: Gangsingan,
gasing, yang dililit tali dulu kemudian dilempar.
16. Kebo bule dicancang merang (Kerbau putih diikat merang). Merang = Batang padi.
Jawab: Buntil (Makanan daerah Jawa. Terbungkus daun talas, didalamnya berisi
parutan kelapa, ikan teri dan lain-lain. Paling luar supaya tidak lepas, diikat
merang). Mengapa perumpamaannya mengambil binatang kerbau? Mungkin karena
buntil itu gemuk seperti kerbau
17. Ora mudhun-mudhun yen ora nggawa mrica sak kanthong (Tidak turun kalau tidak membawa
mrica sekantung). Jawab: Buah papaya (Biji papaya diibaratkan mrica sekantung)
18. Rasane padha karo jenenge (Rasanya sama dengan namanya). Jawab: Sepet (sabut
kelapa).
19. Sawah rong kedhok galengane mung
sitok (Sawah dua petak galengannya hanya satu). Jawab: daun
pisang (tulang daunnya adalah galengan)
20. Tibane ngisor digoleki ndhuwur (Jatuhnya ke bawah dicari ke atas): Jawab: genteng bocor. Bisa juga
dijawab dengan orang kentut
21. Jenenge satriyo
Pringgondani kuwi sopo? (ya Raden Gathutkaca, ya uleg-uleg : pring bonggol
didandani).
22. Yen cilik dadi konco,
yen gedhe dadi musuh. (geni).
23. Ana gajah numpak
becak, ketok apane? (ketok mbujuke).
24. Wit Adhikih woh adhakah; Wit
adhakah woh adhikih (Pohonnya kecil buahnya besar; Pohonnya besar buahnya
kecil). Jawab: Buah semangka dan buah beringin
25. Dikethok malah tambah dhuwur (Dipotong malah bertambah tinggi). Jawab: Celana
panjang
26. Emboke diidak idak anake dielus-elus (Ibunya diinjak-injak anaknya dibelai-belai): jawab
tangga bambu
27. Emboke wuda anake tapihan (Ibunya telanjang anaknya pakai kain). Jawab: Pohon
bambu dan anaknya (rebung)
28. Wujude kaya kebo, ulese kaya
kebo, lakune kaya kebo, nanging dudu kebo (Bentuknya
seperti kerbau, warnanya seperti kerbau, jalannya seperti kerbau tetapi bukan
kerbau). Jawab: Gudel (anak kerbau).
29. Yen mlaku sikile lore, yen
mandheg sikile sepuluh (bila berjalan kakinya dua bila
berhenti kakinya sepuluh). Jawab: Orang jualan sate atau lainnya yang dipikul
dengan wadah jualan muka dan belakang kakinya masing-masing empat. Bisa
dimodifikasi menjadi “yen mandheg sikile
patbelas” (empatbelas). Kalau penjualnya bawa dingklik kaki empat. Kalau
kaki tiga ya tigabelas.
30. Urang sapikul, matane
piro? (ana 6, urang, sapi, kul).
31. Sega sakepel dirubung
tinggi, apa? (salak).
32. Dikethok kokmalah
dhuwur, apa? (celana).
B. CANGKRIMAN
WANCAHAN
Mohon diperhatikan bahwa akronim
Jawa selalu menggunakan satu atau dua suku kata terakhir. Hal ini sekaligus
“clue” petunjuk cangkriman wancahan Jawa. Untuk menjawabnya, kita berpegang
hanya dengan suku kata terakhir saja. Apa yang disingkat adalah keadaan
sehari-hari yang akrab dengan lingkungan kita (pada masa itu, tentunya)
1.
Kablak
ketan: (membacanya “koblok ketan). Nangka tiba ning suketan (Nangka jatuh di
rerumputan)
2.
Kicak ketan:
Kaki macak iket-iketan (kakek-kakek berhias pakai destar)
3.
Langdikum
ditasbir: Lulang dikum dientas njebibir (Kulit direndam, setelah basah,
diangkat akan mengembang)
4.
Ling cik tu
tu ling ling yu: maling mancik watu, watu nggoling maling mlayu (Maling naik
batu, batu terguling maling lari)
5.
Burnas
kopen: Bubur panas kokopen (Dikokop: makan dengan mulut langsung menempel di bibir
mangkuk)
6.
Buta buri:
Tebu ditata mlebu lori (Tebu ditata masuk lori)
7.
Gerbong
tulis: Pager kobong watune mendhelis (Pagar terbakar batunya timbul)
8.
Gowang
pelot: Jagone ana lawang cempene mencolot (Ayan jagonya ada di pintu, anak
kambingnya melompat
9.
Itik pertis
ibu perbeng ijah perlong: Tai pitik memper petis, tai kebo memper ambeng, tai
gajah mempergolong. (Tai ayam seperti petis, tai kerbau seperti ambeng dan tai
gajah seperti golong). Ambeng: nampan besar; Golong: bongkahan besar.
Cangkriman yang ini memang agak jorok.
10.
Manuk biru:
Pamane punuk bibine kuru (Pamannya gemuk bibinya kurus)
11.
Nituk
lersure: Nini ngantuk diseler susure (nenek-nenek ngantuk dicuri susurnya).
Susur: Gumpalan tembakau
yang dulu banyak diisap wanita, kebanyakan sudah setengah umur.
12.
Pak boletus:
Tapak kebo ana lelene satus (Telapak kerbau ada lelenya seratus)
13.
Pak bomba
pak lawa pak piut: Tapak kebo amba, tapak ula dawa, tapak sapi ciut (Jejak
kerbau lebar, jejak ular panjang dan jejak sapi sempit)
14.
Pindhang
kileng: sapi ning kandhang kaki mentheleng: sapi di kandhang kakek mendelik
matanya
15.
Pindhang
kutut: sapi mblandhang lukune katut (Sapi ngabur walukunya terbawa)
16.
Pothel kidi:
Tompo cemanthel kaki wedi (Kukusan tergantung kaki takut). Catatan: Yang
dimaksud dengan "kaki" adalah kakek (kaki-kaki: orang tua)
17.
Rangsinyu
muksitu: Jurang isi banyu gumuk isi watu (Jurang berisi air bukit berisi batu)
18.
Segara
beldhes: Segane pera sambele pedhes (Nasinya kering sambalnya pedas)
19.
Suru
bregitu: Asu turu dibregi watu (Anjing tidur ditimpa batu). NB. Adegan ini
jangan ditiru
20.
Surles
penen: Susur teles pepenen (Susur basah jemurlah). Susur: gumpalan tembakau
yang diisap wanita.
Termasuk bisa diisap ulang. Kalau sudah basah, dijemur, nanti kering diisap
ulang
21.
Tuwan sinyo:
Untu kedawan gusi menyonyo (Gigi terlalu panjang gusi menonjol)
22.
Tuwok rawan:
Untune krowok larane ora karuwan (Giginya berlubang sakitnya tidak karuan)
23.
Wit tho
yung: Yen dijiwit athi biyung (Bila dicubit aduh emak)
24.
Wiwawite
lesbadhonge: Uwi dawa wite tales amba godhonge (Uwi panjang pohonnya, talas
lebar daunnya).
Uwi: sejenis tanaman ubi yang menjalar.
25.
Wiwawite
lesbadhonge jatos lempuk: Sama di atas ditambah jati atos (keras) dan pelem
(Imangga) Empuk
26.
Wiwawite
lesbadhonge karwapake: Sama di atas ditambah Cikar dawa tipake (Gerobak panjang
jejaknya)
27.
Yu mahe
rong, lut mahe ndhut: Yuyu omahe ngerong, welut omahe lendhut (Ketam rumahnya
di lubang, belut rumahnya di lumpur)
C. CANGKRIMAN BLENDERAN
1. Biru bisane dadi wungu dikapakake? (Biru supaya bisa menjadi ungu diapakan). Jawab: Digebuk
(Campuran cangkriman wancahan dan blenderan. Biru: Babi turu/tidur dan
wungu: dalam bahasa Jawa
berarti warna ungu atau bangun dari tidur)
2. Enak endi daging kucing karo daging pitik? (Enak mana daging kucing dan daging ayam? Jawab: Kalau
menjawab enak daging ayam berarti pernah makan daging kucing. Modifikasi
cangkriman ini banyak.
Misal daging sapi, daging tikus dan lain lain).
3. Gajah ngidak endhog ora pecah (Gajah menginjak telur tidak pecah). Jawab: Yang tidak pecah gajahnya.
4. Gajah numpak becak ketok apane? (Gajah naik becak kelihatan apanya?) Jawab Ketok ndobose
(kelihatan membualnya)
5. Suru supaya bisa mlayu dikapakake? (Suru: daun pisang yang dilipat dua kemudian dijadikan semacam
sendok untuk makan nasi atau bubur. Suru disini adalah akronim dari asu
turu atau anjing tidur. Mlayu
adalah lari. Jadi merupakan campuran cangkriman wancahan dan blenderan.
Jawab: Digebuk
6. Wong dodol tempe ditaleni (Orang jual tempe diikat). Jawab: Yang diikat bukan orangnya tetapi
tempenya (Orang jual tempe di pasar tradisional. Tempe dibungkus daun
jati atau daun pisang kemudian
diikat pakai tali bambu atau lainnya)
7. Wong dodol klapa dikepruki (Orang jual kelapa dipukuli kepalanya). Jawab: Yang dikepruk bukan
orangnya tetapi kelapanya (Orang jual kelapa di pasar tradisional).
8. Wong mati ditunggoni wong mesam-mesem (Orang mati ditungguin orang tersenyum-senyum). Jawab:
Yang senyum bukan yang meninggal tetapi yang menunggui)
D. LAIN-LAIN (CANGKRIMAN YANG MEMANG HARUS DITEBAK)
Bapak
pucung, rèntèng-rèntèng kaya kalung. Dawa kaya ula, pencokanmu wesi miring.
Sing disaba, si pucung mung turut kutha. (sepur)
Bapak
pucung, dudu watu dudu gunung. Sangkamu ing Plémbang, ngon ingoné sang Bupati.
Yèn lumampah, si pucung lèmbèhan grana. (gajah)
Bapak
pucung, dudu watu dudu gunung. Sabamu ing sendhang, péncokanmu lambung kéring.
Praptèng wisma, si pucung muntah kuwaya. (klenthing/jun)
1. Ana kewan
mapane ing alas. Saben wong mesthi wedi. Bareng digendhong dening manungsa,
kewan iku
ora medeni maneh, lan ora nyakot manungsa. Apa arane kewan iku? (Ada
binatang bertempat tinggal di
hutan. Setiap orang pasti takut. Kalau digendong manusia, binatang itu
menjadi tidak menakutkan lagi dan
tidak menggigit manusia. Binatang apa itu?). Jawabnya: Celeng; yang
digendong manusia: celengan.
2. Ana piranti sabane ing pawon. Bareng ketiban cecak bisa mabur. Apa iku? (kalo). Ini cangkriman
menggunakan huruf Jawa. Peralatan dapur tersebut adalah “kalo” yang biasa
dipakai untuk mencuci
sayuran yang sudah dipotong-potong. Kalo terdiri dari huruf “ka” dan
“la” yang diberi “taling tarung”
sehingga berbunyi “lo” Kalo kalau kejatuhan “ceceg”, artinya ditambah
“ceceg” yaitu tanda baca yang
mengubah “lo” menjadi “long” maka dari kalo akan menjadi kalong. Ya
pasti bisa terbang.
3. Bosok malah enak (Busuk malah enak). Jawab: tape; bisa dijawab juga dengan “Tempe”
4. Dideleng gampang, dicekel angel (dilihat mudah, dipegang susah). Jawab: Matahari.
5. Dipedhanga, dimriyema, dibedhila ora mati nanging yen dicegati mati (Biarpun dipedang, dimeriam, ditembak tidak mati. Tetapi jika dihalangi mati). Jawab: Air. Air kalau dibendung akan berhenti.
6. Ing sadhuwuring lawang ana cecak. Yen cecak iku lunga, lawang iku dadi kewan kang bisa mabur. Apa
arane kewan iku? Ini juga cangkriman menggunakan huruf Jawa. Lawang,
terdiri dari huruf la dan wa,
kemudian diberi ceceg di atas huruf wa sehingga berbunyi “wang”. Jadi
kalau “lawang” cecegnya di ambil
maka bunyinya menjadi “lawa”. Lawa adalah kelelawar, jadi bisa terbang.
Cangkriman ke dua ini
kebalikan yang pertama. Kalau yang pertama kejatuhan ceceg maka yang ke
dua cecegnya lari
7. Lawa telu kalong loro ana pira? (Kelelawar tiga kalong dua jumlahnya berapa? Jawab: Kalau dijawab
“satu” pasti salah. Yang benar jawabnya “lima”. Keterangan: Kalong dalam
bahasa Jawa berarti
“berkurang. Jadi kalau kita tidak jeli maka akan spontan menjawab
“satu”. Kemudian ditertawakan semua
orang. Cangkriman memang kadang-kadang jawabannya terlalu sepele.
Demikian
kumpulan contoh cangkriman yang kami persembahkan untuk anda semua, semoga ini
dapat bermanfaat.
CANGKRIMAN TEMBANG
1. Tembang Asmaradhana: Wonten ta dhapur sawiji; Tanpa
sirah tanpa tenggak; Mung gatraning weteng
bae; Miwah suku kalihira; Nging tanpa dlamakan; Kanthaning bokong
kadulu; Rumaket ing para priya
(Adalah suatu wujud; Tanpa kepala tanpa leher; Hanya berbentuk perut
saja; Dan kaki keduanya; Tetapi
tanpa telapak kaki; Bentuknya bokong dapat dilihat; Akrab pada para
pria). Jawabnya: Celana. Catatan:
Pada masa itu belum banyak wanita yang memakai celana luar. Sehingga
keterangan terakhirnya “
Rumaket ing para priya”
2. Tembang Kinanthi: Wonten putri luwih ayu; Tan ana ingkang tumandhing; Sariranira sang retna; Owah-
owah saben ari; Yen rina kucem kang cahya; mung ratri mancur nelahi (Ada
putri amat cantik; tidak ada
yang menandingi; badan sang dewi; Berubah setiap hari; Kalau siang suram
cahayanya; Hanya pada
malam hari bersinar cahayanya). Jawaban: Rembulan
3. Tembang Pangkur: (Yang ini cangkriman blenderan berbentuk tembang) Badhenen cangkriman ingwang;
Tulung-tulung ana gedhang awoh gori; Ana pitik ndhase telu; Gandhenana
endhase; Kyai Dhalang yen
mati sapa sing mikul; Ana buta nunggang grobag; Selawe sunguting
gangsir. Jawaban: a. Gedhang awoh
gori maksudnya gedhang awoh ditegori, pisang berbuah ditebangi; b. Pitik
ndhase telu maksudnya pitik
ndhase dibuntel wulu, ayam kepalanya dibungkus bulu; c. Ki Dhalang
maksudnya kadhal dan walang, atau
belalang. Jadi kalau mati ya tidak ada yang memikul; d. Ana buta
nunggang grobag, maksudnya tebu
ditata, tebu setelah ditata dimasukkan gerobak, kalau sekarang masuk
truk; Selawe sunguting gangsir,
maksudnya selawe adalah sak lawe, sebesar lawe atau benang tenun.
4. Tembang Pucung: Bapak pucung cangkemu marep mandhuwur; Sabane ing sendhang; pencokane
lambung kering; Prapteng wisma si pucung mutah kuwaya (Bapak pucung mulutmu
menghadap ke atas;
Perginya ke mata air; Hinggapnya di pinggang kiri; Sampai rumah si
pucung memuntahkan air). Jawab:
Klenthing tempat air
5. Tembang Pucung: Bapak pucung dudu watu dudu gunung; Sangkamu ing sabrang; Ngon ingone sang
Bupati; Yen lumampah si pucung lembehan grana (Bapak pucung bukan batu
bukan gunung; Asalmu dari
tanah seberang; Piaraan sang Bupati; Kalau berjalan si pucung
berlenggang hidung). Jawab: gajah
6. Tembang Pucung: Bapak pucung renten-renteng kaya kalung; Dawa kaya ula; Pencokanmu wesi miring;
Sing disaba si pucung mung turut kutha (Bapak pucung berangkai seperti
kalung; Panjang laksana ular;
Tempat bertenggermu besi miring; Yang didatangi si pucung dari kota ke
kota). Jawab: kereta api
7. Tembang Pucung: Namung tutuk; Lan netra kalih kadulu; Yen pinet kang karya; Sinuduk netrane kalih;
Yeku saratira bangkit ngemah-ngemah (Hanya mulut; Dan mata dua terlihat;
Bila diminta kinerjanya;
ditusukkan matanya yang dua; Itulah syarat dia mengunyah). Jawabannya:
Gunting
Mantap Sangat Bermanfaat Sekali, Saya juga memiliki artikel mengenai cangkriman Mungkin temen temen membutuhkan untuk menambah pengetahuan atau mengerjakan tugas hehee
ReplyDeletehttps://gurubocor.blogspot.com/2019/05/tegese-tuladha-jenis-jenis-cangkriman.html
Pitik walik saba amben batangane
ReplyDeletesulak
DeleteDipedhanga , dimriyema,dibedila ora mati nanging yen dicegati mati.
ReplyDeletebanyu
DeleteWong dodol opo sing mlakune ngidul
ReplyDeletewong dodol kolor
DeleteCangkrimane bocah numpak pit
ReplyDeleteCangkrimane racik terbang
ReplyDeleteBocor malah kebak
ReplyDeleteprau hehe
DeleteDilebokno malah metu
ReplyDeletedom khaaaaakk
DeleteKancing atau benik
ReplyDeleteSing kelebu cangkriman wancahan yaiku
ReplyDeleteApa sing Munggah terus, nanging ora pernah medun?
ReplyDeleteumur chakkss
DeleteWit sing Iso maca opo
ReplyDeleteYen sapi mlaku ngidul,buntute ana ngendi?apa batangane cangkrimane iku?
ReplyDeletengarep oreng mburi ireng tengah2 methenteng
ReplyDeleteWong ngangkut areng
Deleteyang termasuk cangkriman plesedan yaitu
ReplyDeletea.siklasreng-reng = resik resik kelas bareng-bareng
b.neng mburi lemari Ono apane = huruf i
c.sega sekepel dirubung tinggi = salak
d.dilebokke malah metu = benik